Sama činjenica da je ime malog dalmatinskog mesta nastalo od reči trstika, što je ime za lokalnu vrstu trske (korišćene za izradu štapova za pecanje) koja odlično uspeva zahvaljujući obilju vode, dovoljno govori o potencijalnima male uvale u podnožju kamenih masiva, dvadesetak kilometara udaljene od Dubrovnika, da proživi burnu istoriju i postane poznata u svetu kao jedna od lokacija na kojima je sniman popularni filmski serijal ‘Igra prestola’.
Pred sam kraj 14. veka, Trsteno je ušlo u sastav Dubrovačke Republike, da bi u narednih sto godina ovdašnja vlastela izgradila svoje prestižne letnikovce, među kojima je napoznatiji onaj koji je pripadao porodici Gučetić-Goce iz 1494. godine. Danas je on okružen arboretumom, najstarijim botaničkim vrtom u Hrvatskoj, i jednim od najstarijih u svetu. Vila je bila središte humanističkog i boemskog kulturnog života srednjevekovnog Dubrovnika, čiji se duh oseća i sada, pa šetnja arboretumom oživljava inspiraciju koja je nadahnjivala brojne filozofe, pisce i čuvenu dubrovačku pesnikinju Cvijetu Zuzorić.
Vrt Gučetića pripada karakterističnom tipu dubrovačkog renesansnog vrta geometrijske osnove kojeg čini ortogonalna mreža šetnih staza obrubljenih kamenim zidićima i stubovima. Park se postepeno, nizom manjih kaskada, spušta niz kamenu liticu do samog mora, a u središnjem delu dominira ruševina objekta sa sunčanim satom, odakle se pruža panoramski pogled na čitav elafitski arhipelag.
Početkom 16. veka jedan diplomata iz tadašnjeg Konstantinopolja donosi u Trsteno pet mladica azijskog platana i sadi ih uz izvor pokraj puta. Dva od pet gorostasa su živa i danas, zaštićena kao spomenici prirode koji skreću pažnju i izmamljuju uzdahe vozačima i prolaznicima. Osim što su ova stabla danas turistička atrakcija sa svojih 15 m u obimu i visinom od oko 50 m, oni se ubrajaju u najstarija i najveća stabla Evrope. Ona su u presudnom istorijskom trenutku odigrala važnu ulogu u spašavanju grada od Napoleonove vojske, koja je 1806. godine sa severa krenula put Dubrovnika i bila zaustavljena upravo u Trstenom. Naime, velika grana jednog od džinovskih platana obrušila se na put i onemogućila prolaz. Koliko je ona bila masivna i moćna, govori podatak da je za njeno uklanjanje bilo potrebno čak dva dana, što je Dubrovčanima bilo sasvim dovoljno vremena da prenesu vest o dolasku okupatora i kako bi se organizovale sve neophodne pripreme za odbranu grada.
Arboretum u Trstenom je poznat kao spomenik vrtne arhitekture koji se prostire na 28 hektara i objedinjuje nekoliko različitih celina: renesansni park s letnikovcem, neoromantičarski park sa prelaza iz 19. u 20. vek, maslinjak, šumu hrasta medunca, alepskog bora i čempresa, vegetaciju makije s brojnim vrstama palmi, eukaliptusa, lovora, kamforovca, kaktusa i raznog egzotičnog drveća i grmlja čije su sadnice donosili pomorci i diplomate sa svojih dalekih putovanja. U sklopu Arboretuma nalazi se barokna Fontana iz 1736. godine, nazvana po rimskom bogu Neptunu, kome društvo već vekovima prave dve prelepe nimfe, a do koje se voda dopremala akvaduktom na 14 lukova, dugim ukupno 70 metara.
Vrt s letnikovcem, akvaduktom, mlinicom, baroknom fontanom i vidikovcem sa „pogledom od million dolara” na Elafitski arhipelag sa ostrvima Koločep, Lopud, Ruda i Šipan, najlepši je primer vrtne arhitekture dubrovačkih letnikovaca, te je nedavno, uz ostrvo Lokrum i tvrđavu Lovrijenac, poslužila i kao kulisa za snimanje filmskog serijala ‘Igra prestola’, što je rezultiralo neverovatno velikim interesovanjem turista.
Iz Dubrovnika se do Trstenog lako dolazi redovnom autobuskom linijom za svega dvadesetak minuta vožnje, što je i naša preporuka, s obzirom na to da parking za automobile (kao i ostala turistička infrastruktura) gotovo da ne postoji. Turisti to primećuju, ali lokalci (čini se opravdano) smatraju da je tako, ipak, bolje.
